نخاع و آسیب های نخاعی

 

 

طناب نخاعی استوانه ای از بافت عصبی كه ضخامت آن تقریباً به اندازه انگشت كوچك است و 38 تا 45 سانتی متر طول دارد. این طناب از سوراخ جمجمه شروع می شود به طوری كه از بالا با بصل النخاع در ارتباط است و درون كانال ستون مهره ای تا سطح قاعده بدنه الویه مهره كمری 1 L پائین كشیده شده است و در آنجا به دسته ای از رشته های عصبی به نام اعصاب دم اسبی ختم می شود. این اعصاب از مناطق كمری و خاجی ستون فقرات بیرون می آیند. طناب نخاعی از 31 قسمت تشكیل شده است كه از هر كدام یك جفت عصب خارج می شود. ضخامت این طناب در نقاط مختلف متفاوت است و در نواحی گردنی و كمری قدری ضخیم تر است. زیرا در این ناحیه عصب بزرگی برای نواحی دست و پا از نخاع خارج می شود. این دو ناحیه را برجستگی های گردنی و كمری نخاع می گویند.

اعمال طناب نخاعی

1 – رابط میان مغز و اعصابی است كه به بخش های طرفی تنه و دست و پا می روند.

2 – مركز مهم اعمال رفلكسی است .

اعصاب نخاعی شامل : 8 جفت گردنی ، 12 جفت توراسیك ( سینه ای )، 5 جفت عصب كمری ، 5 جفت خاجی ، 1 جفت دنبالچه ای

معلول ضایعه نخاعی

به فردی اطلاق می شود كه به هر علتی اعم از تروما یا ضربه، بیماری های مادرزادی، بیمارهای عفونی، تومور مغزی یا سرطان، بیماری های مغزی و عروقی و یا حتی مراحل پیشرفته ضایعات دیسكوپاتثی، نخاع از زیر منطقه بصل النخاع تا ناحیه انتهای شبكه دم اسبی كه توسط ستون فقرات محافظت می شوند دچار آسیب شده و مقدار ضایعه آن از قسمتی تا قطع كامل و یا له شدگی و تغییرات استحاله ای باشد كه نتیجه آن ایجاد عوارض حركتی و حسی و یا اتونومیك یك یا چند اندام و تنه است.

ضایعات طناب نخاعی و ریشه های آن

1 – كنكشن CONCUSSION كه باعث ایجاد علائم عصبی خفیفی شده و پس از چند ساعت بهبود می یابند.

2 – كوفتگی نخاع : CONTUSION كه منجر به ادم و خونریزی سطحی طناب نخاعی می شود.

3 – فشردگی نخاع : COMPRESSION كه با ادم وایسكمی شدید همراه بوده و منجر به نكروز می شود. این ضایعه ممكن است دائمی باشد و یا این كه پس از مدتی به آهستگی تخفیف یابد.

4 – قطع كامل نخاع : كه منجر به از بین رفتن كلیه اعمال فیزیولوژیكی نخاع در زیر محل ضایعه به طور دائمی می شود. این ضایعه در اثر زخم شدن به عقب؛ چرخیدن و فشردگی نخاع ایجاد می شود  ممکن است منجر به جراحی کانال نخاعی کمری شود.

اتیولوژی آسیب های نخاعی

1 – عوامل با منشاء خارجی :ضربات شدید و ناگهانی ، تصادف رانندگی ، سقوط از بلندی ، صدمات زمان تولد، صدمات ناشی از گلوله ، صدمات ناشی از ورزش

2 – عوامل با منشاء داخلی :تومورهای مغزی و نخاعی ، عفونت ها ؛ میلیت ، اختلالات عروقی ، تغییرات دژنراتیو( تخریب دیسك) ، ادم ، هماتوم و پارگی دیسك ،مولییپل اسكلزوزیس ، اختلالات مایعات نخاعی ، التهاب سلول های نخاعی

عوارض آسیب های نخاعی

1 – سیستم تنفس:صدمه و آسیب به مهره های گردنی یا شكستگی بالای 4 C مشكلات خاصی را در عمل تنفس به وجود آورده و باعث توقف كامل تنفس می شود صدمه زیر 4C در صورت فعال بودن عصب فرنیك باعث تنفس دیافراگماتیك خواهد شد.2 – سیستم قلبی و عروقی :هرگونه قطع عرضی در طناب نخاعی بالاتر از سطح T5 ا ثر اعصاب سمپاتیك را بر سیستم قلبی و عروقی از بین می برد و باعث مشكلات فوری شامل برایكاردی – هیپوتانسیون و كاهش برون ده قلبی می شود.3 – سیستم ادراری:رتانسیون ادراری یك علامت شایع در صدمات حاد نخاعی و شوك نخاعی است. مثانه با توجه به فقدان اثر مهاری مغز بسیار تحریك پذیر می شود در نتیجه مكرراً مقدار كمی ادرار دفع خواهد كرد كه دفع مثانه به طور كامل صورت نگرفته و این امر منجر به اتساع مثانه و احتباس ادرار و بروز عفونت و سنگ های ادراری می شود.4 – سیستم معده ای – روده ای:چنانچه طناب نخاعی بالاتر از 5 T و به طور عرضی قطع شود فقدان عصب رسانی سمپاتیك ممكن است كه منجر به ایجاد اتساع ایلئوس و معده شود.

مشكلات دفعی ؛ سختی و احتباس مدفوع نیز ایجاد می شود.

5)شوك نخاعی و هیپورفلكس خود به خودی:شامل انبساط مثانه (در اثر استاز ادراری) و انبساط روده و زخم فشاری

6)هایپرورفكسی معمولاً در ضایعات نخاعی بالای سطح 6 T به وجود می آید. اگر یك محرك شدید احشایی و یا یك محرك دائمی روی استخوان های زیر ناحیه ضایعه وجود داشته باشد و یا مثانه این بیماران تحت كشش بیش از حد قرار گیرد. علائم آن عبارت اند از سردرد؛ عرق نواحی بالای سطح ضایعن؛ گرفتگی بینی؛ تیره شدن بینایی؛ فشارخون؛ تندی و یا كندی ضربان قلب؛ كشش بیش از اندازه مثانه در این بیماران به علل زیر حادث می شود :

الف ) گرفتگی سوند تخلیه كننده

ب ) پر شدن كیسه ادرار

ج ) غلط بسته شدن سوند

د) عمل تعویض سوند

هـ ) اتساع بیش از حد مثانه

و) افزایش گاز در روده ها و افزایش و تجمع مدفوع و یا هر نوع تحریك روی ركتوم 

ز) تحریكات پوستی مثل سوختگی – كه جت جلوگیری از آن بایستی عوامل ایجاد كننده را حتی الامكان برطرف نمود.

(7هایپروترمیا :HYPERTHERMIA

ممكن است دمای بدن این بیماران تحت تأثیر محیط گرم؛ افزایش یابد كه باعث علائم زیر می گردد:

الف ) پوست گرم؛ قرمز و خشك

ب ) احساس ضعف

ج) سرگیجه

د) اختلال بینایی

هـ) سردرد

و) تهوع

ز) دمای بالا

ج ) نبض نامنظم و ضعیف

جهت كاهش هایپروترمیا و تنظیم دمای بدن بیمار بایستی از روش های زیر استفاده نمود

بیمار به طور خودكار مدت زمانی را كه می تواند در یك محیط گرم باقی بماند را به دست آورد. از مایعات استفاده كند. از لباس های نازك نخی و سبك استفاده كند. جهت جلوگیری از آفتاب زدگی از كلاه استفاده كند. از اسپری خنك كننده استفاده نماید. اطراف بیمار جریان هوا برقرار باشد و اگر دمای بدن بیمار از 40 سانتی گراد بیشتر شد به پزشك مراجعه كند.

8 – هیپروترمیا HYPOTHERMIAهمچنین وقتی كه یك بیمار نخاعی در محیط سرد به مدت طولانی قرار گیرد علائم زیر به وجود می آید:

الف ) پوست سرد

ب ) لرز

ج ) كاهش دمای بدن

د) كاهش فشارخون ؛ نبض و تنفس

هـ( پریشانی كه بایستی برای رفع آن از لباس گرم استفاده نمود و بیمار از محیط سرد خارج شود و اندام های او را با حوله های گرم پوشاند.

9)از آنجا که این بیماران اكثراً در وضعیت درازكش قرار دارند هنگام تغییر وضعیت و قرار گرفتن در حالت نشسته و یا ایستاده به علت تجمع خون در اندام های تحتانی و محوطه شكم دچار كاهش ناگهانی فشارخون همراه با 

سرگیجه  می شوند كه با استفاده از جوراب كشی در ناحیه اندام های تحتانی و شكم بند در ناحیه شكم و همچنین تغییر وضعیت بیمار به صورت تدریجی می توان از آن جلوگیری نمود. اگر در روی ویلچر بیمار دچار این حالت شد با افقی نمودن ویلچر می توان از كاهش فشارخون جلوگیری نمود و پس از بهبود حالت بیمار به تدریج به وضعیت اولیه برگرداند. البته كاهش فشارخون می تواند به علت كاهش دفع ادرار نیز باشد كه پس از دفع ادرار بهبود می یابد

10)تجمع مایع داخل كانال نخاعی به علت تغییرات نرولوژیكی در 5 تا 10% بیماران نخاعی به وجود می آید كه ممكن است از چند ماه تا چند سال بعد از ضایعه به وقوع بپیوندد علائم آن بشرح زیر است: كاهش ناگهانی درد و یا حس بیمار و یا افزایش ناگهانی و زیاد درد – افزایش عرق و تعریق غیر طبیعی – اتونومیك دیسرفلكس.

همچنین در بیماران ضایعه نخاعی سطوح 4 T به بالا به علت فلج عضلات بین دنده ای بیمار؛ فعالیت های تنفسی كاهش یافته و به علت كم شدن و یا از بین رفتن رفلكس سرفه و بازدم قوی زمینه مناسبی جهت ایجاد بیماری های ریوی مثل پنومونی ؛ آتكلتازی و غیره ؛ فراهم می گردد كه CHEST PT و آموزش های لازم تنفسی برای جلوگیری از عوارض ریوی اهمیت فراوانی دارد.

 

منبع: تبیان

آسیب های نخاعی

آسیب های نخاعی آسیب نخاعی(Spinal Cord Injury)-علل-علایم و انواع ضایعه نخاعیاین مقاله به طور مختصر و مفید به وضعیت ستون فقرات,طناب نخاعی,علل والگوهای آسیب نخاعی و همچنین علایم ضایعات نخاعی می پردازد. ستون فقرات شامل ۳۳ مهره می باشد که عبارتنداز:     -۷ مهره گردنی(سرویکال)  -۱۲ مهره پشتی(توراسیک)  -۵ مهره کمری(لومبار)  -۵ مهره خاجی(ساکروم)  -۴ مهره دنبالجه ای(کوکسیس)  مهره های خاجی به هم جوش خورده و استخوان واحدی را بنام ساکروم به  وجود می آورند.چهار مهره دنبالچه ای نیز استخوان واحدی بنام کوکسیس را  ایجاد می کنند.   مهمترین وظیفه ستون فقرات,محافظت از طناب نخاعی(spinal cord),تحمل    وزن سر و تنه می باشد.این ناحیه انتقال دهنده وزن بدن به اندام های    تحتانی است.ستون فقرات در حالت طبیعی در نمای طرفی,دارای چند قوس   یا انحنای نرمال به صورت زیر می باشد:   -تحدب به جلو(قدام)در ناحیه گردنی   -تقعر به جلو در ناحیه پشتی   -تحدب به جلو در ناحیه کمری       وجود چنین قوس   یا انحناهایی باعث افزایش مقاومت ستون فقرات در برابر   فشارها و استرس های عمودی می گردد.اگر قوس ها بیشتر ازحد طبیعی    خود باشند منجر به اختلال عملکرد فقرات و درنتیجه باعث بروز درد درازمدت    می گردند.   این افراد مستعد آسیب بیشتری نسبت به افراد طبیعی می باشند.افزایش   قوس کمر(هیپرلوردوز),افزایش قوس پشتی(کیفوز) و انحراف طرفی ستون    فقرات(اسکولیوز) نمونه هایی از اختلالات وضعیت بدنی محسوب می گردند.   -هر مهره شامل یک جسم یا تنه مهره(Body) در قسمت جلو و یک قوس    مهره ای در سمت عقب است.قوس مهره ای در عقب مجرای نخاعی را به    وجود می آورد.     طناب نخاعی در داخل این مجرا قرار می گیرد.نخاع در طول ستون فقرات از    ناحیه گردنی تا قسمت اولین و یا دومین مهره کمری امتداد دارد(پایان   می یابد) و ریشه های عصبی در طول نخاع بصورت حسی یا حرکتی ازطریق    سوراخ های بین مهره ای از نخاع منشعب می شوند.مسیر اعصاب حسی    به سمت نخاع و از آن جا به سمت مغز است.مسیر اعصاب حرکتی به    سمت محیط(مثلا عضلات)می باشد.   تعداد اعصاب نخاعی ۳۱ جفت که شامل موارد ذیل است:   -۸ زوج گردنی(با حرف C نمایانگر سرویکال)   -۱۲ زوج پشتی(با حرف T نمایانگر توراسیک)   -۵ زوج کمری(با حرف L نمایانگر لومبار)   -۵ زوج خاجی(با حرف S نمایانگر ساکرال)   -۱زوج دنبالچه ای(با حرف Co نمایانگر کوکسیژیال)   طول نخاع حدودا  ۴۵  سانتی متر است که از زیر بصل النخاع شروع می شود    و درحدود ناحیه اولین یا دومین مهره کمری خاتمه می یابد.   به پایین ترین قسمت تنه نخاعی که بین اولین و دومین مهره کمری پایان    می یابد به دلیل مخروطی شکل بودن به مخروط انتهایی(conus medullaris)   معروف است که از همین قسمت انتهایی بسیاری از ریشه های اعصاب    نخاعی بصورت دم اسب خارج می شوند که منطقه دم اسبی(cauda equina)   نامیده می شود.ریشه های دم اسبی کمری و خاجی مسیر طولانی تری را    نسبت به بقیه ریشه ها عصبی طی می کنند.   با توجه به اینکه نخاع میان اولین و دومین مهره کمری پایان می یابد,بنابراین    طولش نسبت به ستون فقرات کمتر است که حدودا ۲۵ سانتی متر ذکر    می شود.   میان هر دو مهره,دیسک بین مهره ای که از جنس غضروف می باشد قرار    می گیرد.هر دیسک خود از دو قسمت تشکیل شده است:یک قسمت    محیطی و یک بخش مرکزی بنام هسته دیسک.   مهره ها و دیسک های بین مهره ای به گونه ای اتصال دارند که امکان حرکات   مختلف خم و صاف شدن,خم شدن طرفی و چرخش به طرفین را به ستون   فقرات می دهند.مهمترین وظیفه دیسک های بین مهره ای,تحمل وزن و    کاهش شدت ضربات به ستون فقرات است.   علل آسیب طناب نخاعی(Spinal Cord Injury):       آسیب های نخاعی به دو علت ایجاد می شوند که عبارتنداز:   ۱-تروماتیک(ضربه ای):آسیب های ناشی از ضربه ۷۰ درصد ضایعات را تشکیل    می دهند.   ۲-غیرتروماتیک(غیرضربه ای):نوع غیرضربه ای عامل حدود ۳۰ درصد آسیب    های نخاعی می باشند.  در نوع تروماتیک ضربات وارده به ستون فقرات بیشتر به علت آسیب عروقی یا   شکستگی,دررفتگی مهره و یا ترکیبی از این دو(شکستگی-دررفتگی)   می توانند منجر به آسیب نخاع نیز گردند.ازجمله عوامل تروماتیک که باعث    آسیب نخاعی می گردد می توان به مواردی چون چپ شدن اتومبیل,افتادن    از بلندی,تصادف با موتور سیکلت,زلزله,فعالیت های ورزشی خشن,ضربات    چاقو,زخم های ناشی از اصابت گلوله و... اشاره کرد.   عوامل غیرتروماتیک(غیرضربه ای)که زمینه آسیب نخاعی را فراهم    می کند,بیشتر در ارتباط با یک بیماری یا اختلالات عروقی مطرح    می گردد.ترومبوز,آمبولی,ناهنجاری های شریانی-وریدی و خونریزی ناشی از    اختلال عروقی می تواند باعث آسیب طناب نخاعی گردد.تومورها,عوامل    عفونی,آرتروزهای شدید ناحیه ستون فقرات,فتق دیسک بین مهره ای,تنگی    کانال نخاعی(مثلا به علت اسپوندیلولیستزیس یا لیز خوردن مهره ای بر روی    مهره ای دیگر)بیماری سیفلیس,میلیت عرضی,پولیومیلیت(فلج   اطفال),سیرنگومیلی,اسپاینابی فیدا,ام اس(بیماری مالتیپل اسکلروزیس) و    آمیوتروفیک لترال اسکلروزیس(ALS) و.. هم می توانند باعث آسیب نخاع    گردند که جزو عوامل غیرتروماتیک محسوب می شوند.   گاها و به ندرت به هنگام جراحی های خاص,تزریق نخاعی,تابش  و انجام    واکسیناسیون نیز در بروز آسیب نخاعی نقش دارند.   سطح آسیب نخاعی:       آسیب در ناحیه گردنی منجر به فلج چهاراندام(کوادری پلژی یا تتراپلژی)   می گردد و اگر در سطح سگمان پشتی و کمری(توراسیک و لومبار)باشد    باعث پاراپلژی(فلج اندام تحتانی یا فلج پاها)می شود.بالا بودن سطح آسیب   در مواردی که پاراپلژی ایجاد می شود با اختلال عملکرد عضلات تنه نیز همراه   می گردد.       شایعترین محل های درگیری نخاعی,در نواحی ,T4-T7,C5-C7 و T10-L2  می باشد.  به خصوص در دو ناحیه آسیب پذیرتر هستند;یعنی سگمان C6-C7  و T12-L1  .این دو قسمت در ناحیه ای واقع شدند که یک بخش خیلی متحرک به یک   ناحیه کم تحرک می پیوندد و به همین دلیل مستعد آسیب بیشتری هستند.   به طور کلی بیماران با مشکلات نخاعی,علایمی از اختلال عملکرد حسی-  حرکتی بروز می دهند.   اختلال حسی در این بیماران بصورت فقدان حس,کاهش میزان حس,احساس   هایی غیرطبیعی و افزایش حساسیت می باشد.اختلالات حرکتی بصورت    ضعف یک اندام و یا فلج اندام ایجاد می گردد.  شوک نخاعی(Spinal Shock):   در آسیب های کامل نخاعی ناشی از تروما, این حالت ایجاد   می شود.هنگامی که نخاع به صورت ناگهانی دچار قطع عرضی می گردد به   علت قطع را ه های فوق نخاعی(سوپرااسپاینال)بیشتر فعالیت های نخاعی    در زیر سطح سگمان مربوطه, شدیدا مختل می شود.   هرچه سطح آسیب بالاتر باشد اثرات ناشی از شوک نخاعی گسترده تر    می شود.کاهش شدید رفلکس های نخاعی و شلی عضلانی (فلسیدیتی)   در زیر سطح آسیب به هنگام شوک نخاعی ایجاد می شود.این حالت موقتی    است و معمولا بعداز چند روز تا چند هفته ادامه می یابد.بعد از این مدت    نورون های نخاعی در زیر سطح آسیب به تدریج فعال شده و تحریک پذیری    خود را ازسر می گیرند,به طوری که در بسیاری از موارد فعالیت مجدد نورون   ها از حد طبیعی خود فراتر می رود.منبع:http://tabmed88.mihanblog.com